એક આંગળ ચાર દોરા બે તસુ - કૈલાસ પંડિત

શ્રી ચિનુ મોદી અને કૈલાસ પંડિતે સુખનવર શ્રેણી હેઠળ ઓક્ટોબર, ૧૯૯૧માંએ વખતના જાણીતા શાયરોમાંથી થોડાકની ગઝલોનો, દરેક શાયર માટે એક એમ સંગ્રહ કર્યો હતો. એમાં સુખનવર કૈલાસ પંડિત શ્રેણીમાં એમના માટે ચિનુ મોદીએ લખેલી પ્રસ્તાવનાનો થોડો ભાગ જોઈએ...

"મૂળ મધ્યપ્રદેશનો આ શખ્સ ગુજરાતી ગઝલ માટે પોતાનો પનારો પાડ્યા પછી દૂધ ભાષામાં લખવાનું ભૂલી જાય, એવી પ્રશસ્તિ પામી ગયો છે. એ શખ્સ એટલે કૈલાસ પંડિત, પ્રેમભર્યા તોફાનનું બીજું નામ. એ અજગર જેટલા મોટા મુંબઈને રોજ હરણની ગતિથી ખૂંદે છે.

એની ગઝલોમાં સવારના ખુશનુમા તડકાની કોમળતા છે, પણ કેટલીક ગઝલોમાં કાળી રાતના નિબિડ અંધકારની ઉદાસી સ્પર્શવા મળે છે.

***
તારી વ્યથા કબૂલ, મને એક હદ સુધી,
આંસુ બનીને આંખમાં કાયમ ન આવ પણ
***
આ ગલીથી એ અમસ્તા નીકળે
ને પછી ઘરઘરથી અફવા નીકળે"
***

બીજી કોઈ વધારે વાત કર્યા વગર એમની એક ગઝલ માણીએ..........

આપણું આઘાપણું છે, એક આંગળ ચાર દોરા બે તસુ,
તે છતાં મળવાપણું છે, એક આંગળ ચાર દોરા બે તસુ.

ફોનના ડાયલ મહીં છે આંખ દસ દસ પણ બધી છે આંધળી,
ને સતત ફરવાપણું છે, એક આંગળ ચાર દોરા બે તસુ.

પેચ લેતા મૂતરે છે છોકરાઓ લાલ આ ત્રિકોણમાં,
સૂર્યમાં કાળાપણું છે, એક આંગળ ચાર દોરા બે તસુ.

રાત આખી કાંપતુ બેઠું કબૂતર છાપરાની ઓથમાં,
આમ તો સરખાપણું છે એક આંગળ ચાર દોરા બે તસુ.

ભીંત ઘરને ચોતરફથી ઘેરતી ઉભી રહી છે તે છતાં,
આપણું આઘાપણું છે, એક આંગળ ચાર દોરા બે તસુ.

પણ....કૈલાસ પંડિત

મુંબઈના મરહૂમ કવિ શ્રી કૈલાસ પંડિત - જેમની ઘણી ગઝલોને મનહર ઉધાસનો કંઠ પણ સાંપડયો છે એમની એક ગઝલ....કેટલી સહજતાથી માનવ સ્વભાવની વાત માંડે છે, અને અચાનક ત્યાંથી ગામના પાદર તરફ લઈ જાય છે..છેલ્લો શેર તો ગઝલનો શિરમોર સમો.

ભૂલી જવાના જેવો હશે એ બનાવ પણ,
ક્યારેક તમને સાલશે મારો અભાવ પણ.

કહેવાતી 'હા'થી નીકળે 'ના'નોયે ભાવ પણ,
માણસની સાથે હોય છે એનો સ્વભાવ પણ.

કેડી હતી ત્યાં ઘાસને, ઉગ્યા છે ઝાંખરા,
પુરાઈ ગઈ છે ગામના પાદરની વાવ પણ.

ભીનાશ કોરી ખૂંપશે, પાનીમાં કોકદી,
ક્યારેક યાદ આવશે તમને તળાવ પણ.

તારી વ્યથા કબૂલ મને એક હદ સુધી
આંસુ બનીને આંખમાં કાયમ ન આવ પણ.