આપે છે...

જવાબમાં સવાલ આપે છે,
મને નવા ખયાલ આપે છે.

હશે કદાચ મારી ભૂલ પણ,
તું રોજ આ બબાલ આપે છે!

છે રસ્તો એનો એ જ રોજ પણ,
નવી નવી જ ચાલ આપે છે

છે ગૂંચ આમ કેટલી તો પણ,
એ તો સરળ વહાલ આપે છે.

તમાચા બસ તમાચા આપશે,
જરા ય ગાલ લાલ આપે છે?

લડાઈ એકલા લડો, કહી,
ને બે ય હાથે ઢાલ આપે છે.

હતું કે છત મળે તો બહુ થયું,
ધરાર એ દિવાલ આપે છે.

લાગણી હાજર જવાબી નીકળી...

એકદમ ધીમેથી ત્યાંથી નીકળી,
એ દિવો છોડી હવા બી નીકળી.

ભાગ્ય થીજી જાય જો જામે બરફ?
ત્યાં જ સૂરજની સવારી નીકળી.

તું જો હાજર હોય તો રાજી થતી,
લાગણી કેવી નવાબી નીકળી.

વ્યક્ત ના થઈ જાઊં એવી બીકથી,
જિંદગી આખ્ખી, અધૂરી નીકળી

'હા' કે 'ના' એ તો કંઇ બોલ્યા નહીં,
લાગણી હાજર જવાબી નીકળી.

શું મળ્યું છે?

દર્દને સંકોરવાથી શું મળ્યું છે?
એકલું રાખી મૂક્યું મન, શું ફળ્યું છે?

આપણા હોવાપણાની શક્યતામાં,
કોણ આવીને અહીં ટોળે વળ્યું છે?

રાત સુંદર, ચંદ્રને credit મળી ગઈ,
તેજ સૂરજનું હકીકતમાં બળ્યું છે!

ભીંત પર જે કંઈ લખ્યું વાંચી ગયા પણ,
ભીંતની અંદર પછી કોઈ ચળ્યું છે?

એક ટીપાને હતું જંગી કુતૂહલ,
જળપણું છોડી, હવા સાથે ભળ્યું છે.

પણ નથી...ગુંજન ગાંધી

પલળી જવાય એવો વરસાદ પણ નથી,
તું યાદ રાખવાની, એ યાદ પણ નથી.

એ સ્પર્શની મજાની હું વાત નહી કરું,
શબ્દોમાં સાલી એવી મરજાદ પણ નથી.

ઘૂંટણ અહીંયા સૌના ચરણો બની ગયા,
ને ઘાસ જેવો કોઈ અપવાદ પણ નથી.

પરસેવો ટેરવાને એ રંજથી કહે,
એવો નસીબ સાથે સંવાદ પણ નથી.

તારા વગરની એને, હું સાંજ ના કહું,
ને આમ એ દિવસમાં છે, બાદ પણ નથી.

Was written from June 18 to July 10, 11 and revised on 01 Jan, 12

એક પીંછું.....

શું હશે હળવાશનું કારણ મને સમજાયું સાંજે,
એક પીંછું શર્ટની પાછળ મને દેખાયુ સાંજે.

ઝાકળોના 'કોર્સ'માં એ આમ તો આવે નહી પણ,
ફૂલની પરવાનગીથી આજ એ પથરાયુ સાંજે.

એમણે આપેલા શબ્દો દિવસે ના કામ આવ્યા,
ને પછી અજવાળું એમાંથી બધું ફેલાયું સાંજે.

રાત પહેલાને દિવસની સાવ પાછળ, કોણ ઊભું?
સાવ સહેલું એ સમયનું માપ ના વર્તાયુ સાંજે.

લાત મારીને સવારે મોકલી આપેલ દરિયે,
એ જ મોજું પગમાં આવી જોરથી અથડાયું સાંજે.

ખૂબ તડકો, ભર બપોરે, રોફ ભારે, દબદબો બહુ,
સૂરજીયુ એ શી ખબર કે ક્યાં જઈ પછડાયું સાજે?

Written from 4th to 7th May, 2011

એ જ નક્કી ના થતું....

આવવાનું કે જવાનું, એ જ નક્કી ના થતું,
ચાલવું કે થોભવાનું, એ જ નક્કી ના થતું.

જીવવાના આ બનાવો રોજ બનતા હોય છે,
શ્વાસ લઈને શું થવાનું, એ જ નક્કી ના થતું.

ધારવાની વાત નીકળીને અમે અટકી ગયા,
દર્દને ક્યાં સ્પર્શવાનું, એ જ નક્કી ના થતું.

પાંદડાએ પાનખરમાં પ્રશ્ન પંખીને કર્યો,
શું કરું હું આ હવાનું?, એ જ નક્કી ના થતું.

જે તમે આપી દીધેલું ભૂલમાં એ સ્વપ્નથી,
ઊંઘવું કે જાગવાનું, એ જ નક્કી ના થતું.

(20 April, 2011)

એકદમ ઉમટી પડ્યા

સાથ હોવાના બનાવો એકદમ ઉમટી પડ્યા,
આપણી વચ્ચે અભાવો એકદમ ઉમટી પડ્યા.

એકલા પસવારવાની પીઠ ને સાથે પીડા,
જાત સાથેના લગાવો, એકદમ ઉમટી પડ્યા.

સાવ ખુલ્લું રાખવાનું મન અને ખુલ્લું વલણ,
એમ કહેતામાં તણાવો એકદમ ઉમટી પડ્યા.

યાદ તો ટોળે વળીને લાગમાં બેઠી હતી,
આંખ બાજુના વહાવો એકદમ ઉમટી પડ્યા.

શોધતા રહીને વિસામો મેં સફર પૂરી કરી,
ને છુપાયેલા પડાવો એકદમ ઉમટી પડ્યા.

શબ્દને પકડીને રાખ્યા જીભ ઉપર મેં જેમતેમ,
પણ બિચારા હાવભાવો એકદમ ઉમટી પડ્યા.

(13 April, 2011)

તું હવે પત્થરને શું સમજાવશે?

તું હલે કે ના ચલે તો ચાલશે,

પાર તો ઘટના તને પહોંચાડશે.

એ જ વસ્તુ સાવ જુદી લાગશે,

જો નવા ચશ્મા વડે તું તાગશે.

હાથમાંથી છોને છટકી જાય પણ,

શક્યતા જાતે જ પાછી આવશે.

આંખમાંથી ઊતરે તો શું થયું?

આંસુને માથા ઉપર બેસાડશે?

એ હવે નીકળી ગયો છે વાગવા,

તું હવે પત્થરને શું સમજાવશે?

- Was Written on 6 Apr, 11

તારા નામનો દીવો ધરું

એકદમ અંધારપટની વાત માંડીને કરું
ને પછી ધીરેથી તારા નામનો દીવો ધરું.

આંગળી લઈ જાય ત્યાં ચાલ્યા જવું, પકડી કલમ
જે કર્યું ખોટું બધું કંઈ એ ય થઈ જાશે ખરું.

કેટલા ખાબોચિયામાં દરવખત ડુબ્યા પછી,
એમ કે પહોંચી જવાશે, લાવ ને દરિયો તરું.

સ્પર્શની વહેતી નદીને રોકવા મથતો રહુ ,
ટેરવે તોફાન ફંફોસી અને પાછો ફરું.

રક્તથી ચાલે હૃદય પણ એટલું પૂરતું નથી,

લાવ ધમનીમાં હવે ચિક્કાર હું શાહી ભરું.

એક ઇચ્છા આમ તો ડાહી છે એવી જાણ છે...

જીવ ઉપર આવી ગઈ એની જ આ મોંકાણ છે,

એક ઇચ્છા આમ તો ડાહી છે એવી જાણ છે.

ડૂબશે એ તો થશે કારણ વગર પંચાત બહુ,

વાતમાં એથી અમારી માપસર ઉંડાણ છે.

ધાર ઉપર જીવ્યા કર્યું છે, એ જ કારણથી હશે,

એકસરખું બેઉ અંતિમો તરફ ખેંચાણ છે.

શાંત થા દરિયા હવે માથુ પછાડે શું વળે?

છીપને પહોંચી ખબર, એ મોતીઓની ખાણ છે.

વાગવાની ખૂબ કોશિષો કરી પણ વ્યર્થમાં,

એ નજરમાં કેટલા ખૂંપેલા અઘરા બાણ છે?

મોં ઉપરથી માખ ઊડાડી એટલા માટે જ કે,

કંઈક હું યે પણ કરું છું એનુ એ પરમાણ છે.

'કાગળો' એના નથી.

હાથ હલ્લેસા નથી,

બોળવા જેવા નથી.

ચાલ ખરચી નાખીએ,

બાંધવા,ખોવા નથી.

એ જ એકલી આવશે,

સાથમાં ટોળા નથી.

એ તરફ જંજાળ બહુ,

આ તરફ મેળા નથી.

લો સવારે આથમ્યો,

સૂર્યને ડોળા નથી?

મેં ચલાવી જીંદગી,

'કાગળો' એના નથી.

ચાર, પાંચ કે ચારસો,

કારણો કહેવા નથી.

મેં જ સળગાવી દીધા,

દાટવા સહેલા નથી.

આમ એને લાગણી કહેવાય છે...

તો અને ત્યારે નકામી થાય છે,
જીંદગી તારા વગર જો જાય છે.

એટલે તો પંખીઓ ઊડ્યા નહી,
વૃક્ષનુ મન રાતનું કચવાય છે.

મોજ કરવાની ગમે દરિયા તને,
નાવને તારી જ ચિંતા થાય છે.

તું જરૂરી સૂચનાઓ આપ ના,
કીડીઓ lineમાં office જાય છે.

તું ભલે હથિયાર માફક વાપરે,
આમ એને લાગણી કહેવાય છે.

આપણી અંદર એ બેસી શું કરે?
એમના હીસાબ ક્યાં મંગાય છે?

તું કહે છે એકદમ ખાલી ને ખમ,
તો પછી આ રોજ શું વપરાય છે?

છેક પહોંચીને પછી પાછા વળ્યા,
ટોચ પર તો શ્વાસ બહુ રુંધાય છે.

(Was Written on 16 Feb, 2011)

સાથે સાથે તમે ચાલ્યા સજન

સાથે સાથે તમે ચાલ્યા સજન પછી લગરીક મલક્યાનું મને યાદ છે

આપણા સંબધની આ બારી ખૂલીને એના આકાશ થવાની આ વાત છે.

હાથમાં મળ્યો’તો હાથ એકમેકનો, ને થયું તું જીવતરનો બેલી છે,

સાવ રે સૂકા ઓલા વૈશાખી આકાશે જાણે ઉતરી આ શ્રાવણની હેલી છે

સાથે સાથે તમે ચાલ્યા સજન પછી લગરીક મલક્યાનું મને યાદ છે

ક્યારે ઉગ્યો’તો એ ઝીણો ખાલીપો કે ઈચ્છાનું ઉપવન આ ખાખ છે,

અમથું આ આયખું વીતી ગયુને હવે શમણા વેંઢાર્યાનો થાક છે.

સાથે સાથે તમે ચાલ્યા સજન પછી લગરીક મલક્યાનું મને યાદ છે

આપણા સંબધની આ બારી ખૂલીને એના આકાશ થવાની આ વાત છે.

સહેજ અડક્યા જેવું....

સહેજ અડક્યા જેવું તો કંઈ આપણે મળ્યા,

અને એની મને ન્હોતી જાણ,

અડક્યાની ઘટનાને શ્વાસમાં ભરીને,

એણે પૂજ્યા’તા શ્રદ્ધાના પા’ણ.

મારી એ યાદ એનું ખારું ચોમાસું તોય આપી નીરાશાને આણ,

મારી પ્રતીક્ષાને આંખોમાં ખડકી એણે ખોદી ઉજાગરાની ખાણ.

સહેજ અડક્યા જેવું તો કંઈ આપણે મળ્યા,

અને એની મને ન્હોતી જાણ

આપણી એ વારતા આવડી તને, ને મારા કોરા રહ્યાના એંધાણ,

પાસે આવીને જરા કાનમાં કહ્યું હોત, ‘સમાલ બેલી આપણું વ્હાણ’

સહેજ અડક્યા જેવું તો કંઈ આપણે મળ્યા,

અને એની મને ન્હોતી જાણ

એક ગુલમહોર આંખને કનડે કહું ને તું મળે

એક ગુલમહોર આંખને કનડે કહું ને તું મળે

સહેજ મરમર કાનને અડકે કહું ને તું મળે

એક તો તને હું ‘રેશમ’ કહું કે ‘તું’, એનીજ ગડમથલમાં રહું છું,

ને પછી અહીંયા હઉં કે સ્વપ્નમાં, તારી જ દડમજલમાં રહું છું.

એક કોયલ બાગમાં ટહૂકે કહુંને તું મળે

સહેજ મરમર કાનને અડકે કહુંને તું મળે

આપણે મળીએ એ મોસમને બધાએ ‘વાસંતી’ કંઈ નામ દીધૂં છે.

ધારોકે તું ના હોય એવા સમયને ‘પાનખર’ કહેવો એમ કીધૂં છે.

એક વાદળ આભને અડકે કહુંને તું મળે

સહેજ મરમર કાનને અડકે કહુંને તું મળે

(Was written in 98-99)

ચાદરો લંબાય છે

ટૂંટિયાની ટેવ જ્યારે સાવ છૂટી જાય છે,

તો તમારા પગ પ્રમાણે ચાદરો લંબાય છે.

ઊંબરો કાયમથી ઊભો છે હજી પણ ત્યાં ને ત્યાં,

બહાર કે અંદર જવાનો અર્થ ક્યાં સમજાય છે?

એમ કહીને જીવવાનું એમણે છોડ્યું હતું,

શ્વાસની ઘટનાનો છેડો દૂરથી વરતાય છે.

છેક છેલ્લે વારતામાં પાના કોરા રાખવા,

'Mood' માફક અંત જેને જે ગમે વંચાય છે.

હાર કે ગજરો થવાનું એકદમ નક્કી હશે?

ડાળ પરના ફૂલમાં કાણું જ ક્યાં દેખાય છે?

એ ભાઈ જા, નથી! - ગુંજન ગાંધી

બે વર્ષ પહેલા લખેલી ગઝલ છંદ દોષ દૂર કરી અને નવા બે શેર સાથે ફરીથી -

આવી ચડે અચાનક એમાં મજા નથી,
તું હોય છો ને ઈશ્વર, મારી રજા નથી.

એકાદ હો તો માંડી હું વાત પણ કરું,
એના ઘણા ગુનાની કોઈ સજા નથી.

મંદિરની જેમ ઈશ્વર પત્થર બની જતે,
સારું થયું કે ઘર પર કોઈ ધજા નથી.

એ પાંદડાએ ખરતાં બસ એટલું કહ્યું:
'ખરવામાં છે ને એવી કોઈ મજા નથી.'

છતની જ સાથે સાથે, આકાશ પણ ગયું,
છે ડોક તો યે ઊંચી, એ પણ સજા નથી?

શાળા બહાર પહોંચ્યો વિસ્મય ખરીદવા,
તો ફેરિયાએ કીધું, 'એ ભાઈ જા, નથી!'

મનવત ગઝલ - ગુંજન ગાંધી

આ તરફ કે તે તરફ એ પૂછવાનું હોય છે,
ને પછી પેલી તરફ આગળ જવાનું હોય છે.
આપવું જો હોય તો આપી દે, તડપાવીશ નહિં,
આ જ, કાયમ આ જ મારે માંગવાનું હોય છે.
સાંજ પડતા થઈ ગયું અખબાર પણ પસ્તી પછી,
સાંજ આવે જીંદગીમાં, ચેતવાનું હોય છે.
સાથ અંધારા સુધી કેમ ના આપે બધા?
જાણવા જાતે જ પડછાયો થવાનું હોય છે!
આંખવત કે હાથવત કે દંડવત પૂરતું નથી,
બારણાની બહાર મનવત ચાલવાનું હોય છે.

- ગુંજન ગાંધી

Written in July, 2008. Updated on 10.10.10 and 18.01.13.

તો કહેજે મને તું - ગુંજન ગાંધી

ઉદાસી વેડફી જો નાખવાની હોય તો કહેજે મને તું,
સુગંધી સાચવીને રાખવાની હોય તો કહેજે મને તું.

બધા સુખની, બધા દુ:ખની કથા તારે જ હસ્તક રાખ પણ,
કથા સંજોગની આલેખવાની હોય તો કહેજે મને તું.

કે જે શબરી એ ચાખ્યા’તા અને જે તે ન’તા ચાખ્યા કદી પણ,
એ ભક્તિ બોરની જો ચાખવાની હોય તો કહેજે મને તું.

હજી હમણાં સુધી ખુલ્લી હતી જે શક્યતાઓની, ને ક્ષણની,
એ બારી સહેજ અમથી વાખવાની હોય તો કહેજે મને તું.

નવેસરથી જ તારો ન્યાય કરવાની મને આપી છે સત્તા,
જરા શ્રધ્ધાને નમતી જોખવાની હોય તો કહેજે મને તું.


(Was posted on Tahuko on June 21, 2008 - http://tahuko.com/?cat=377)

ચાદરો લંબાય છે.......ગુંજન ગાંધી

ગઝલમાં વધારે ગઝલિયત લાવવાનો વધુ એક પ્રયાસ.......


ટૂંટિયાની ટેવ જ્યારે સાવ છૂટી જાય છે,
તો તમારા પગ પ્રમાણે ચાદરો લંબાય છે.

'જે ચડે છે એ પડે છે' - નજરે જોવું હોય તો,
દિવસે ટોચે, સુર્ય સાંજે દરિયે ડૂબી જાય છે

એમ કહીને જીવવાનું એમણે છોડ્યું હતું,
શ્વાસની ઘટનાનો છેડો દૂરથી વરતાય છે.

આંગણું કાયમથી ઊભું છે હજી પણ ત્યાં ને ત્યાં,
બહાર કે અંદર જવાનો અર્થ ક્યાં સમજાય છે?

છેક છેલ્લે વારતામાં પાના કોરા રાખવા,
'Mood' માફક અંત જેને જે ગમે વંચાય છે.